To 2016 αποτελείωσε τη μεσαία τάξη

Πρόκειται για τη χειρότερη χρονιά της κρίσης με επιδείνωση των οικονομικών για τα νοικοκυριά, δείχνει έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ

Της Σοφίας Χριστοφορίδου

Ο έβδομος χρόνος της κρίσης αποδείχθηκε ο χειρότερος, καθώς τρεις στους τέσσερις Έλληνες υπέστησαν σημαντική μείωση των εισοδημάτων τους μέσα στο 2016. Ένα στα τρία νοικοκυριά ζει με λιγότερα από 833 ευρώ το μήνα, ενώ μία στις δύο οικογένειες βασίζεται στη σύνταξη κάποιου ηλικιωμένου, για να τα βγάλει πέρα.

Ο αριθμός των «νεόπτωχων» αυξήθηκε κατά 783.000 άτομα, ήτοι 25,7% από το 2008 -πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου.

Από αυτό το δύσκολο περιβάλλον έφυγαν 450.000 έλληνες πολίτες που αναζήτησαν την τύχη τους στο εξωτερικό για να βρουν εργασία, ενώ δύο στους τρεις νέους, ηλικίας 18 – 35, εξετάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο να μεταναστεύσουν αν τους δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία για εργασία.

Τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν από την ετήσια έρευνα που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ σε συνεργασία με την εταιρεία MARC AE. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 1.000 αντιπροσωπευτικά επιλεγμένων νοικοκυριών από όλη την Ελλάδα στο διάστημα 14 με 24 Νοεμβρίου 2016.

Αναφορικά με την προοπτική να ληφθούν νέα μέτρα για να κλείσει η β’ αξιολόγηση «πριν γίνουν ορατές οι επιπτώσεις από το προηγούμενο κύμα περικοπών και νέων έμμεσων φόρων, πυροδοτούν νέο κύμα ανασφάλειας στα νοικοκυριά αλλά και στις επιχειρήσεις αναφορικά με το κλίμα καταναλωτικής εμπιστοσύνης» τονίζει η ΓΣΕΒΕΕ.

Ούτε τις βασικές ανάγκες

Το 16% των νοικοκυριών δηλώνει ότι τα εισοδήματά του δεν επαρκούν για να καλύψουν ούτε τις βασικές τους ανάγκες. Με τα προ κρίσης δεδομένα, όταν το όριο της σχετικής φτώχιας ήταν στα 7.170 ευρώ, σήμερα ένα στα δύο νοικοκυριά, δηλαδή δύο εκατομμύρια επί συνόλου τεσσάρων, θα θεωρούνταν φτωχά (το 2016 το όριο έπεσε στα 4.500 ευρώ). Το δε πρόγραμμα κοινωνικού εισοδήματος αλληλεγγύης, παρά τις θετικές προθέσεις που φέρει ως ρύθμιση, αδυνατεί να αντιμετωπίσει το ζήτημα της «αξιοπρεπούς διαβίωσης» και της καταπολέμησης της φτώχειας, καθώς προβλέπει μέγιστη ενίσχυση κατ’ άτομο 200 ευρώ και «ενδέχεται να οδηγήσει σημαντικό τμήμα του πληθυσμού σε μια ιδιότυπη ομηρία φτώχειας και απλήρωτης εργασίας» επισημαίνει η ΓΣΕΒΕΕ.

Ενδεικτικό της εκτεταμένης εισοδηματικής επισφάλειας είναι το ότι στο ενδεχόμενο μιας έκτακτης ανάγκης πληρωμής 500 ευρώ το 15,8% δηλώνει ότι δεν θα μπορούσε να την πραγματοποιήσει, ενώ το 51,4% θα κάλυπτε αυτήν τη δαπάνη με μεγάλη δυσκολία.

Με 833 ευρώ ζει το 37% των νοικοκυριών

Πάνω από 37% των νοικοκυριών δηλώνει ότι διαβιώνει με ετήσιο οικογενειακό εισόδημα που βρίσκεται στην κατώτερη εισοδηματική κλίμακα (37,1% αναφέρει ότι διαθέτει εισόδημα μικρότερο από 10.000 ευρώ ή 833 ευρώ το μήνα, ποσοστό που αυξήθηκε οριακά από το 36,3% του 2015). Στην πιο δεινή θέση είναι τα νοικοκυριά με έναν τουλάχιστον άνεργο, όπου ένα στα δύο βρίσκεται στην κατώτερη οικονομική κλίμακα.

Τρία στα τέσσερα νοικοκυριά (75,3%) παρουσίασαν μείωση των εισοδημάτων το 2016 σε σχέση με το 2015. Ιδιαίτερα ευάλωτα είναι τα μονομελή νοικοκυριά και όσα έχουν έναν άνεργο. Μόλις το 2,4% των ερωτηθέντων δήλωσε αύξηση εισοδημάτων, αλλά εδώ κρύβεται το στοιχείο της ανισότητας, καθώς στην κατηγορία των νοικοκυριών με εισόδημα άνω των 30.000 ευρώ το ποσοστό όσων είχαν μεγαλύτερα εισοδήματα το 2016 ήταν 11,1%.

Ζουν από την σύνταξη

Μόνο το 1,5% του πληθυσμού καταφέρνει να αποταμιεύσει. Σύμφωνα με στοιχεία της AMECO η καθαρή αποταμίευση του ιδιωτικού τομέα το 2015 μειώθηκε κατά 9,5 δισ. ευρώ, ενώ σε πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας επισημαίνεται ότι τα ελληνικά νοικοκυριά έχουν απολέσει το 35,9% της αξίας των περιουσιακών τους στοιχείων μετά την έναρξη της κρίσης, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί ρευστοποιούν ακίνητα ή ξοδεύουν από τα έτοιμα. Σταθερά υψηλό αλλά οριακά μειούμενο είναι το ποσοστό των νοικοκυριών (49,2%) που δηλώνει τη σύνταξη κάποιου μέλους ως την κυριότερη πηγή εισοδήματος. Η μικρή μείωση (έναντι 52% το Δεκέμβριο του 2014) πιθανότατα οφείλεται στην προοδευτική οριζόντια μείωση του επιπέδου των συντάξεων.

Τα νοικοκυριά που δηλώνουν εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα ως κύρια πηγή εισοδήματος παραμένουν στο χαμηλό 9% (από 12,6% το 2012), ποσοστό που αναμένεται να υποχωρήσει με την εφαρμογή του νέου υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών.

Κατάσχεση η δέσμευση σε 160.000 νοικοκυριά

Το 21,3% των νοικοκυριών έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία, ενώ το 58,2% των οφειλετών έχει υπαχθεί σε κάποιου είδους ρύθμιση, ένδειξη της αδυναμίας τους να ανταποκριθούν στα υπέρογκα φορολογικά βάρη. Συνολικά, από την έναρξη της κρίσης, πάνω από 160.000 νοικοκυριά έχουν υποστεί δέσμευση ή κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι φόροι ως ποσοστό του ΑΕΠ καταγράφουν την υψηλότερη τιμή στις χώρες της περιφέρειας.

Το 27,3% των νοικοκυριών με δανειακές υποχρεώσεις έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τις τράπεζες (αφορά περίπου 430.000 νοικοκυριά). Εντονότερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν τα φτωχότερα και μονομελή νοικοκυριά (άνω του 40%). Ένα στα τέσσερα νοικοκυριά που διαμένουν σε ιδιόκτητο σπίτι έχουν στεγαστικό δάνειο, ενώ το 31,5% εξ αυτών των οφειλετών έχει καθυστερημένες οφειλές. Συνολικά, το ύψος των δανείων των νοικοκυριών ανέρχεται, με βάση στοιχεία της ΤτΕ σε 94,8 δισ. Τα 67,2 δισ. αφορούν στεγαστικά δάνεια και τα 27,6 καταναλωτικά δάνεια. Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα των νοικοκυριών ανέρχονται στο 45,7%.

Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι οι τράπεζες έχουν προχωρήσει σε ρυθμίσεις στο 40% των στεγαστικών δανείων. Ωστόσο, ένα στα τέσσερα νοικοκυριά (24,3%) εκφράζει φόβο ότι θα χάσει το σπίτι του εξαιτίας τόσο των συσσωρευμένων υποχρεώσεων όσο και των επιπρόσθετων επιβαρύνσεων (δανειακών, φορολογικών και άλλων).

Απελπισία για το 2017

Αποθαρρυντικό είναι ότι οι προσδοκίες των νοικοκυριών για το νέο έτος παραμένουν συντριπτικά αρνητικές, καθώς το 73,5% αναμένει επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης (μόνο το 5,1% αναμένει βελτίωση των οικονομικών του δυνατοτήτων).

Το 34% των νοικοκυριών εκτιμά ότι δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις φορολογικές υποχρεώσεις το επόμενο έτος. Ειδικότερα, το 15,1% των νοικοκυριών με ιδιόκτητο ακίνητο δηλώνει ότι αδυνατεί να πληρώσει τους φόρους για τα ακίνητα που διαθέτει (ΕΝΦΙΑ). Είναι χαρακτηριστικό ότι το 24,7% των ιδιοκτητών είναι διπλά υπόχρεοι για το ακίνητό τους: παράλληλα με την καταβολή ΕΝΦΙΑ πρέπει να καταβάλλουν και τις δόσεις του στεγαστικού δανείου.
Το 34,5% εκτιμά ότι δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις δανειακές του υποχρεώσεις το επόμενο έτος.

Περικοπές ακόμη και σε τρόφιμα – φάρμακα

Σχεδόν τα 2/3 των νοικοκυριών (65,3%) αναγκάζονται να κάνουν περικοπές για να εξασφαλίσουν τα αναγκαία προς το ζην. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα πολυμελή (άνω 5 ατόμων) νοικοκυριά καθώς και τα νοικοκυριά με ανέργους και χαμηλό εισόδημα αντιμετωπίζουν σοβαρότερο πρόβλημα κάλυψης των βασικών αναγκών.

Μεγάλο τμήμα του πληθυσμού σημείωσε περικοπές στις δαπάνες ένδυσης – υπόδησης (53%), στις εξόδους (48,2%) και στα είδη διατροφής (40,2%), ένδειξη στροφής στην κατανάλωση χαμηλότερης ποιότητας αγαθών.

Αντίθετα, διευρύνθηκε ο αριθμός νοικοκυριών που για τρίτη συνεχή χρονιά δήλωσε ότι αύξησε την ιδιωτική δαπάνη για τους οικιακούς λογαριασμούς, την υγειονομική και φαρμακευτική περίθαλψη, και την εκπαίδευση -προφανώς λόγω της αύξησης της ιδιωτικής συμμετοχής και της μείωσης της δημόσιας δαπάνης, ειδικά στην υγεία.

Πάνω από τα μισά νοικοκυριά δήλωσαν ότι καθυστέρησαν να λάβουν ιατρικές συμβουλές και θεραπείας λόγω οικονομικής αδυναμίας, ενώ πάνω από ένα στα τρία νοικοκυριά έχει καθυστερήσει να επισκευάσει ηλεκτρική οικιακή συσκευή, ενώ αντίστοιχα το 35% καθυστερεί να κάνει service στο αυτοκίνητο.

Αξιοσημείωτη είναι η προσαρμογή των ελληνικών νοικοκυριών στη νέα ψηφιακή εποχή και τα capital controls. Περίπου τα μισά νοικοκυριά χρησιμοποιούν πλαστικό χρήμα και e-banking για αγορά αγαθών και πληρωμή λογαριασμών, αλλά παραμένει ένα 46% που αδυνατεί να προσαρμοστεί σε αυτήν τη συναλλακτική συνήθεια και προτιμά να πληρώνει μόνο με μετρητά.

Δίλημμα: Ανεργία ή μετανάστευση

Το 32,6% των νοικοκυριών, δηλαδή σχεδόν 1,1 εκατ. νοικοκυριά, έχει στην οικογένεια ένα τουλάχιστον άτομο σε ανεργία. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία (73,2%) οι άνεργοι μένουν χωρίς δουλειά για περισσότερο από έναν χρόνο, ενώ από το σύνολο των άνεργων μόνο το 9,5% λαμβάνει επίδομα ανεργίας.

Η οικονομική ανασφάλεια δεν διακατέχει μόνο άνεργους αλλά και εργαζόμενους. Περισσότερα από 1 στα 5 νοικοκυριά (22,4%) έχουν ένα μέλος στην οικογένεια που εργάζεται για λιγότερα χρήματα από τον επίσημα καθορισμένο κατώτατο μισθό των 586 ευρώ (490 ευρώ καθαρή αμοιβή).

Εκρηκτικές διαστάσεις φαίνεται ότι έχει λάβει το φαινόμενο της οικονομικής μετανάστευσης. Το 9,7% των νοικοκυριών δηλώνει ότι είχε ένα τουλάχιστο μέλος που μετανάστευσε στο εξωτερικό, για να βρει εργασία. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε πάνω από 400.000 οικογένειες, αριθμός που συγκλίνει σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, όπου υπάρχει η εκτίμηση της μετανάστευσης περισσότερων από 500.000 ελλήνων πολιτών από την απαρχή της κρίσης (427.000 την περίοδο 2008-2013). Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η προοπτική συνέχισης του φαινομένου, καθώς το 42% των νοικοκυριών θα εξέταζε σοβαρά το ενδεχόμενο να μεταναστεύσει στο εξωτερικό αν υπήρχαν οι προϋποθέσεις για εξεύρεση εργασίας. Στις νεότερες ηλικίες 18-35 ετών το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 67,7%. Δηλαδή δύο στους τρεις νέους σκέφτονται να μεταναστεύσουν από τη χώρα.

ΠΗΓΗ:makthes.gr